Về công tác phục hồi trục và bánh tàu hoả
PTS. Phan Miêng Viên KHCN GTVT
KS. Trương Văn Hiệp – Liên hiệp đường sắt Việt Nam
Tình hình tổng quan cũng như ý nghĩa KH-CN và kinh tế của công tác phục hồi trục, bánh xe trên thế giới và trong nước. Đưa ra một số vấn đề tồn tại, đặc biệt hiện tượng nứt bánh xe hiện nay. Đó là những vấn đề cần quan tâm để kịp thời có hướng giải quyết không những trước mắt mà còn mang tính chiến lược.
Bộ trục và bánh xe tàu hoả là một trong những cụm chi tiết máy đặc biệt quan trọng trong kết cấu toa xe và đầu máy. Là những chi tiết phải có tính chịu mài mòn cao, chịu tải trọng động trong quá trình làm việc. Vì thế nên nó được chế tạo bởi các loại thép cacbon – hợp kim với những yêu cầu khắt khe trong quá trình gia công chế tạo, phục hồi. Công tác phục hồi trục và bánh xe tàu hoả có ý nghĩa KH-CN và kinh tế to lớn. Trên thực tế, tổng chi phí chế tạo mới và tháo lắp gấp nhiều lần kinh phí phục hồi mà chất lượng vẫn tốt và đảm bảo an toàn. Ngoài ra, phục hồi trục bánh xe còn mang lại lợi ích xã hội đáng kể do tận dụng được khả năng còn lại của nguồn lực vật chất và tiết kiệm năng lượng.
Trên thế giới, phục hồi trục bánh xe đang trở thành một ngành sản xuất kinh doanh lớn. Riêng ở Mỹ, Công ty TIMKEN – vài chục năm trước đây được mệnh danh là nhà chế tạo trục và bánh xe lớn nhất thế giới, công ty này có 39 nhà máy đặt tại 11 nước (Mỹ, Canada, Pháp, Đức, Anh, ...) với doanh thu 2.23 tỉ năm 1995. Mới đây TIMKEN đã chuyển sang đảm nhân công tác Phục hồi trục bánh xe.
Nhiều loại hình công nghệ mới và hiện đại đã được áp dụng vào công tác phục hồi trục bánh xe: công nghệ hàn (CNH) dưới lớp thuốc nung chảy Ceramic, CNH trong CO2, trong CO2+Ar, CNH dây lõi bột, CNH Laze, CNH chùm điện tử... Các bộ nguồn hàn xung điện và cả các bộ nguồn trí tuệ nhân tạo (AIP- Artificial Intelligence Power) với khả năng cho phé truy nhập tới 2 triệu bis có tốc độ 0.2m/s cũng đã được áp dụng để điều khiển quá trình chuyển dịch kim loại lỏng vào bể hàn đắp phục hồi trục bánh xe.
Ở nước ta, công tác phục hồi trục bánh xe đã được quan tâm từ những ngày đầu mới thống nhất đất nước. Công tác này với những đặc thù riêng đã vận động qua những khó khăn và đạt những kết quả thật đáng ghi nhận về cả ý nghĩa kinh tế-xã hội lẫn KH-CN. Chúng ta đã nghiên cứu phục hồi thành công trục khuỷu của đầu máy ĐPH và đầu máy GE, chế tạo que hàn đặc chủng hàn đằng gờ bánh xe,... Các loại hình CNH: dưới lớp thuốc trợ dung, hàn rung, CNH trong môi trường CO2 đã được áp dụng. Riêng CNH CO2 đã được áp dụng vào một số đơn vị, trong đó có XNĐN Đà Nẵng, từ 1992 tới nay đã phục hồi được hàng ngàn bánh xe đầu máy với chất lượng tốt và bảo đảm 100% an toàn chạy tàu. Đặc biệt đề tài KC 10-17 đã nghiên cứu thành công vật liệu, CNH đắp phục hồi mặt lăn bánh xe đầu máy GE.
Bên cạnh những kết quả đó, tình hình phục hồi trục bánh xe hiện nay đã nảy sinh những tồn tại mà trước yêu cầu phát triển hiện tại cần phải giải quyết. Trước hết là thực trạng không đồng nhấ trong công nghệ, vật liệu, chất lượng và giá thành sản phẩm phục hồi. Điều đó dẫn đến sự phức tạp trong quản lý và đặc biệt là gây lãng phí lớn. Trước đây ta chưa nghiên cứu và cũng không được phép hàn phục hồi trục, nên hiện nay đang tồn đọng một số lượng rất lớn trục bánh xe bị mòn. Nếu thanh lý thì sẽ rất lãng phí. Đặc biệt gần đây, hiện tượng nứt bánh của toa xe xuất hiện ở khắp toàn tuyến đường sắt Việt Nam, nhất là ở các tỉnh phía Bắc. Đã có những trường hợp nứt sau hết gờ, buộc phải cắt xe trên đường.
Trước tình hình chung trên thế giới và trong nước, thực trạng công tác phục hồi trục bánh xe đang đòi hỏi sự quan tâm giải quyết một cách cơ bản và toàn diện. Có thể phải nghiên cứu xây dụng giải pháp công nghệ hoàn thiện tối ưu, mang tính tiêu chuẩn cao, đủ điều kiện áp dụng thống nhất trong toàn ngành. Đó sẽ là cơ sở để tránh tình trạng lãng phí kinh tế phục hồi trục bánh xe, tao ra điều kiện khoa học và thuận lợi trong công tác quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác vận tải đường sắt, đồng thời đưa công tác phục hồi trục bánh xe phù hợp với tình hình chung trên thế giới, cũng như đáp ứng như cầu phát triển trong công cuộc công nghiệp hoá đất nước.
Tin tức khác
- DÂY HÀN LÕI THUỐC TỰ BẢO VỆ VÀ KHÔNG TỰ BẢO VỆ (26-11-2022)
- PHÂN LOẠI PHƯƠNG PHÁP HÀN (11-10-2019)
- VAI TRÒ CỦA ROBOT VỚI NGÀNH HÀN CỦA VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP NỀN CÔNG NGHIỆP 4.0 (20-12-2018)
- CÔNG NGHỆ HÀN SAW (29-09-2018)
- MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ KH & KT HÀN (09-08-2018)
- Thuật ngữ mối hàn (09-08-2018)
